De achtergronden van de cultuurverschillen tussen Polen en Nederlanders

In Polen liggen de arbeidsverhoudingen van oudsher anders en spelen autoriteit en hiërarchie een grote rol. Jonge Polen worden nog steeds niet gestimuleerd om proactief te zijn en vragen te stellen of hun mening te geven. Veel Polen zijn er ook niet aan gewend om als individu de verantwoordelijkheid voor iets te nemen. Een fout toegeven betekent falen.

Een van de grootste fouten die Nederlandse werkgevers soms maken is dat zij vertrouwelijk worden met hun Poolse medewerkers. Dat valt bij hen meestal niet in goede aarde omdat zij dit als een teken van zwakte of naïviteit zien: een baas ‘hoort’ afstand te houden.

Miscommunicatie op de werkvloer.

De basis voor efficiënt werken ligt in de samenwerking tussen medewerkers en werkgevers. Pas als werkgevers beter communiceren met hun Poolse medewerkers zullen zij ook efficiënter werken. Alleen als de onderlinge samenwerking soepel loopt en iedereen weet wat er van ze verwacht wordt, kan uw bedrijf goed presteren.

Wanneer speelt efficiënte communicatie een grote rol? Bijvoorbeeld tijdens de bedrijfsintroductie aan nieuw personeel. Daarin kunt u vertellen over uw normen en waarden, de bedrijfsregels en het belang van teamwork. De tijd en energie die u hierin steekt, verdient u snel terug doordat de medewerkers goed worden ingewerkt en zich betrokken voelen bij uw bedrijf. Dat zal leiden tot hogere prestaties en een betere kwaliteit van het werk in het algemeen.

Maar natuurlijk ook in de dagelijkse praktijk op de werkvloer. Wanneer u actief luistert, vraagt en doorvraagt, kort en bondig formuleert, en gerichte feedback geeft, zult u merken dat uw Poolse medewerker uw instructie beter begrijpt.

Wie is directer, de Nederlander of de Pool?

Nederlanders staan zichzelf voor op hun openheid en hun directheid. Toch als je kijkt naar het taalgebruik bij verzoeken, gebruiken Nederlanders verzachtende woorden als even of misschien. Polen gebruiken vooral de gebiedende wijs: ‘Snijd het brood.’ Zijn Polen dus directer?

We illustreren dit met het volgende voorbeeld:

“U moet geld overmaken”, zegt een Poolse klant ongeduldig tegen de ING-medewerker. Die reageert met: “Pardon?” De klant denkt dat de bankmedewerker haar niet verstaan heeft, en dus zegt ze het iets luider: “Maak geld over, alstublieft.” Ze is totaal verbaasd als ze subtiel te horen krijgt dat ze nogal onbeleefd overkomt. “Hoezo onbeleefd? Ik gebruik toch de u-vorm en alstublieft?” Volgens haar zijn het juist de Nederlanders die continu botte en directe vragen stellen.

Efficiëntie

In Polen is het gebruikelijk om in een informele omgeving de gebieden wijs te gebruiken: “Snij het brood”. Ook op de werkvloer bij collega’s onderling zal je dit horen. Kort en efficiënt. Als de vraag gericht is aan een vreemde, bijvoorbeeld bij de bakker dan wordt de vraag: “Snij het brood alstublieft.” Daar tegenover staat de Nederlandse benadering: “Wilt u alstublieft het brood snijden” of in de thuis situatie “Wil je het brood even snijden?”. Ook als het als een opdracht bedoelt is, wordt het soms nog als vraag geformuleerd en dan verbaasd zijn als een kind met “Nee” antwoord op de vraag: “Wil jij je kamer opruimen?” terwijl ouders vaak eigenlijk willen zeggen: “Je moet je kamer opruimen”. Daarbij komt dat Nederlanders vaak nog verzachtende woorden toevoegen zoals ‘even’ in het voorbeeld hierboven of ‘misschien’ en varianten daarvan.

Nieuwsgierigheid of belangstelling en ongevraagde mening?

De directheid van de Nederlanders zit in de nieuwsgierigheid die Nederlanders ten toon spreiden door te vragen naar allerlei persoonlijke details, ook waar dit geen pas heeft:

Nederlanders zijn volgens Polen ook ongeduldig en respectloos, omdat ze anderen continu in de rede vallen. In Polen wacht je tot iemand uitgepraat is, en pas dan kun je reageren. Ook stellen Nederlanders te veel vragen die niet zelden wel heel persoonlijk zijn. Is er een familielid overleden? In Polen condoleer je iemand en vraag je niet door over hoe oud hij was en waaraan hij gestorven is. Is een relatie op de klippen gelopen? Dan vraag je dus niet wie het heeft uitgemaakt en wie nu voor de kat gaat zorgen. En je wacht een paar weken met jouw goedbedoelde adviezen.

Ook geven Nederlanders vaak ongevraagd een mening waarop de geadresseerde mogelijk niet zit te wachten. Daarom kan je in Polen beter zwijgen als je het risico loopt iemand te kwetsen. Verder is een leugentje om bestwil geen probleem als je daarmee de gevoelens van de ander spaart. Dus: “Ik heb vanavond al een afspraak” in plaats van “Ik ga liever naar huis (in plaats van naar jouw feestje)”.

Natuurlijk is alles met de beste intentie. De Nederlander wil duidelijk zijn want dat voorkomt misverstanden en het advies is ook echt bedoelt om de ander te helpen en niet om te kwetsen. Ook het verder vragen is niet vanuit nieuwsgierigheid maar vanuit de intentie om belangstelling te tonen in de ander.

Tips

Wat kunnen we leren uit deze beschouwing?

De spreker kan proberen zijn gedrag aan te passen. Dus Nederlander kunnen proberen minder nieuwsgierig te zijn of minder direct met hun adviezen. Polen kunnen proberen hun opdrachten om te buigen naar een vraag. Omdat gedrag verandering lastig is, zeker bij dergelijk vanuit cultuur jarenlang ingesleten gedrag, mag je niet van iedereen verwachten dat ze daadwerkelijk hun gedrag aanpassen. Als ontvanger is het beter zich bewust te zijn van deze verschillen. Dan beseft de Nederlander dat de Pool niet perse onbeleefd is of dat de nieuwsgierigheid van de Nederlander belangstelling is.

Samenvattend:

Poolse werknemers zijn gewend aan hiërarchie. Ze zeggen meestal altijd ja, ook als ze de uitleg niet hebben begrepen. Ze doen alles voor hun baas. Maar het toegeven van fouten zien zij als falen. Ze zijn bang om hun baan te verliezen. Als je tegen een Poolse werknemer zegt: “vanmiddag om 15.00 uur wil ik je spreken” dan schrikken ze daarvan. En als je vraagt of ze een cursus willen volgen dan zijn ze daarover meestal eerst wantrouwend. Uit angst dat het geld kost, of dat ze buiten de groep komen te staan. Natuurlijk zijn er ook hele zelfstandige Poolse werknemers, maar die zijn in de minderheid. Poolse werknemers die het voortouw nemen en tolk zijn tussen hun baas en de Poolse werknemers hebben regelmatig een eenzame positie. Ze worden door hun Poolse collega’s niet meer in vertrouwen genomen omdat ze bang zijn dat dingen bij de baas terecht komen.

Als je leiding geeft aan Poolse werknemers dan is het goed om dit te weten. Maar, hoe moet je hiermee omgaan? Het is belangrijk om een band te krijgen met deze werknemers. Maak contact, stel vragen, maar niet teveel. Ze moeten je wel blijven zien als meerdere, anders verdien je geen respect. Als je iets wilt vragen, leg uit waarom je dat doet. Leg uit dat het in Nederland op prijs wordt gesteld als je dingen signaleert die beter kunnen. En dat het hebben van een mening en het nemen van initiatief juist wordt gewaardeerd. Als je iets wilt bespreken; leg uit waarom. Zeg bijvoorbeeld: “Ik zou je vanmiddag graag willen spreken omdat ik zie dat er dingen verbeterd kunnen worden voor het bedrijf”. Als je dit een aantal keren doet dan zal je zien dat ze hieraan gewend raken.